BAGATÈLA

Es tirat del latin baca, causa de pas res. Puèi dins sos viatges cap a França o Espanha venguèt bagatelle, bagatela. Una causa de pauc òc mas qu’a sauput far son camin.

LA CIUTAT DE VAPOR

Jamai o confessèri a digús, mas foguèt un vertadièr miracle de trapar l’apartament.
Laura, qu’aviá de potons de tango, trabalhava de secretària pel gestionari immobiliari del primièr estatge. La coneguèri una nuèch de julh que lo cèl cargava brumas e desesper. Dormissiái a la serena sus un banc de la plaça, quand la lifada d'unas bocas me desrevelhèt.
« As besonh d’un endrech per t'installar ? »
Laura me menèt fins a la pòrta. L'edifici èra un d’aqueles mausolèus verticals que trèvan la vila vièlha, un laberint de gargolhas e petaçatges ont, sul lindal, se legissiá 1866. La seguiguèri dins l’escalièr, gaireben a paupas. Jos nòstres passes, l’edifici cracava coma un vaissèl vièlh. Laura me demandèt pas res, ni ficha de paga ni referéncia. Valiá mai, pr’amor qu’a la preson, te donan pas ni una ni l’autra. L’apartament al darrièr estatge, un membre penjat dins la brossa dels teulats, èra grand coma ma cèla. « Lo preni », diguèri. Per tot dire, après tres ans de preson, m’èri perdut lo sens de l’odorat, e per las voces que transpiravan per las parets, aquò èra pas res de nòu. Laura montava gaireben totas las seradas. Sa pèl freda e son alen de nebla èran las solas causas que cremavan pas dins aquel estiu d’infèrn. A las clicas, Laura davalava los escalièrs en silenci. Durant lo jorn, ne profechavi per penequejar. Los vesins avián aquela amabilitat doça que dona la misèria. Comptèri sièis familhas, totas amb d’enfants e de vièlhs que sentissián a suja e a terranha. Estimavi lo sénher Florián, que viviá just en dejós e pintrava monacas a la comanda. Passèri de setmanas sens sortir de l’edifici. Las aranhas traçavan d’arabesques sus ma pòrta. Dòna Luisa, la femna del tresen, totjorn me montava un pauc per manjar. Sénher Florián me prestava de revistas vièlhas e me prepausava de partidas de dominò. Los mainatges del vesinatge me convidavan a jogar a cluquet. Pel primièr còp dins ma vida, me sentissiái plan aculhit, gaireben estimat. A mièjanuèch, Laura portava sos dètz-e-nòu ans estropats dins de seda blanca e se daissava far coma se foguèsse lo darrièr còp. L’aimavi fins a l’alba, m’assadolant dins son còs de tot çò que la vida m’aviá raubat. Puèi somiavi en blanc e negre, coma los gosses e los damnats. Quitament los macats de la vida coma ieu an tanben drech a un brieu de felicitat dins aqueste monde.
Aquel estiu foguèt mieu. Quand, fin agost, arribèron los de la comuna, los prenguèri per de policièrs. L’engeniaire de las demolicions me diguèt que el aviá pas res contra los ocupants, mas o deplorava, anavan dinamitar l’edifici.
« Deu èsser una error », diguèri.
Totes los moments de ma vida començan amb aquela frasa. Me roncèri pels escalièrs fins a l’ofici del gestionari per cercar Laura. Tot çò que trobèri foguèt un pòrtamantèl e fòrça polvèra. Pugèri a l’apartament del sénher Florián. Cinquanta monacas sens uèlhs se descompausavan dins las tenèbras. Percorreguèri l’edifici en cerca d’un vesin. Corredors silencioses jos los escombres.
« Aqueste edifici es condemnat dempuèi 1939, -jove-, » m’informèt l’engeniaire. La bomba que tuèt totes los estatjants gastèt l’estructura definitivament ».
Aguèrem de mots. Lo butèri dins los escalièrs, cresi. Aqueste còp, lo jutge me manquèt pas. Los ancians camaradas de preson m’avián gardat la colqueta :
« Finala, totjorn tornas. »
Hernán, lo de la biblioteca, me trobèt lo retalh de jornal que parlava del bombardament. Sus la fòto, los còsses èran alinhats dins de caissas de pin, desfigurats per la mitralha mas reconeissables. Un sudari ensangnosit s’estirava sul paviment. Laura èra vestida de blanc, las mans sul pièch dobèrt.
Dos ans son passats, mas en preson vivèm o morissèm de remembres. Los gardas de la preson se creson fòrça intelligents, mas Laura se sap jogar dels contraròtles. A mièjanuèch, sas bocas me despèrtan. Me pòrtan de sovenirs del sénher Florián e dels autres.
« Me voldràs totjorn, vertat ? », demanda ma Laura.
E ieu li disi de òc.
(Tirat e revirat de Carlos Ruíz Zafón, La ciudad de vapor)

LENGA

Existís pas de fòrma mai nauta d’apartenéncia a un pòble que d’escriure dins sa lenga (Heinrich BÖLL, Une mémoire allemande).

AUTO

DPE

DESPARTIDA

DESPARTIDA d’un valent.
Fasiá un moment qu’aviam pas de novèlas.
Se n’es anat a puntetas al paradís dels braves. Veire :
https://www.ladepeche.fr/2023/02/24/le-garde-suisse-louis-bonzom-nest-plus-11020043.php

BANLÈGA

UN JORN A NARBONA

Lo mercat.

BAYROU PIROMAN ?

SANTAT

L'ORA

Tirat de revirat de L'Humanité.

L'ILLA VERTICALA

Un documentari sus Còrsa, un país ont l’ajuda (aiutu) es una valor sacrada.
Quicòm qu’es a desaparéisser dins nòstras societats dichas modèrnas. Fins quora ?
De veire en relectura sus la cadena Arte.

PECAT

LO MOT MAI BÈL

Los mots malmenats pels escolans s’amassèron.
- Anem, anem, diguèt lo mot FRAIRE d’una votz doça. Avèm decidit de causir un president. Sèm d’acòrdi ?
- Òc, òc ! Causissèm un president. Es el que mandarem al mèstre quand los enfants nos maltractaràn tròp.
- A ! Avètz rason, diguèt dins un sospir lo mot CHAVAL. Ieu, per exemple, tremòli quand me meton al femenin.
- E ieu alara, diguèt lo vèrbe ÈSSER , sabètz çò que fan per me conjugar ! Es una abominacion !
- Anem, anem, diguèt lo mot BONTAT, cal compréner : son mainatges. Es malaisit per eles.
- Afanam-nos, diguèt lo mot PENDULA. Qual vòl èsser president ?
- Pas ieu, diguèt lo mot CRENTÓS.
- Ieu, diguèt lo mot FÈRRE. Soi bèl e galhard.
- Es pas vertat, diguèt lo mot CÒR dins sas bocas ròsas. Lo mai bèl es lo mot MAIRE, lo mai polit, lo mai doç.
Lo mot MAIRE porgiguèt sos braces maganhoses. Los autres mots s’escartèron. Lo silenci se faguèt.
- Amics, mos amics los mots dels libres e dels òmes, escotatz-me plan. Cresi qu’ai trobat lo mot que cal per èsser president ! Es curiós, es un mot pas que de quatre letras. Lo presèssem pas, l’escafèssem e aquò seriá acabat cap e tot.
- Aquò’s lo mot PATZ, cridèron totes.
- Òc, lo mot PATZ serà president !
- E ara, cal dintrar, diguèt lo mot TRABALH que se fretava las mans.
Tirat e revirat de Pierre Gamarra, Les mots enchantés.

XENOBÒT

Lo xenobòt es un organisme vivent programable. Es estat fargat amb de cellulas de pèl e de muscle de còr de granhòta. Una primièra scientifica complida per una còla de recerca de las universitats americanas
(Tirat e revirat de Radio Télévision Suisse).
Per mai d’entresenhas, veire :
https://www.rts.ch/info/sciences-tech/technologies/11018032-mianimal-mimachine-le-xenobot-est-le-premier-robot-vivant.html

LA FORMIGA E LA CIGALA

La formiga qu’aviá tot l’invèrn estremat.
Embarassada se trobèt
quand lo solelh tornèt.
Qual voldriá sas racions
de moscas e de vermissons ?
Ensagèt d’anar véser la formiga
qu’èra aquí sa vesina
per la butar a comprar
qualques grans per arribar
fins a la sason venenta.
- Me pagaretz
un còp l’agost passat
per ma fe,
interés e cabal.
La cigala es pas lipeta
Segur es pas perfèita.
- E que fasiatz al temps caud ?
Diguèt a aquela amassaira.
- Nuèit e jorn, cada minuta,
estremavi, vos desagrada ?
- Estremàvetz ? Encantada.
E ara bazardatz !
Tirat e revirat de Françoise Sagan La fourmi et la cigale

ROQUETA TORNAR

Non me n'alassi pas...

Lo mond dau pantais es mai grand que n’autres. O, puslèu, nos fa veire de n’autres l’espandi que sabèm pas. E que çò que sabèm pas veire dins la vida de cada jorn, el lo sap veire. I sap rendre son auçada, sos rebats e subretot sa signifiança. Tot çò qu’es detràs. Detràs de la vida assucanta ont tròp d’imatges de e bruchs esbevon la vertat de las causas e la riquessa que rescondon. Los rebats dau solelh sus l’aiga de la mar ne rescondon la fonsor e la vida escura que s’i amaga. Aime la nuòch que nos torna d’uòlhs e d’ausidors per melhor veire e melhor entendre. Es de bon anar a l’escòla dau sòmi. Sens se tròp mainar de i anar querre de racional coma aqueles que dins los musèus an mai los uòlhs dins la guida que suls tablèus. E que pòdon afortir qu’an « fach » lo musèu, mas non pas que l’an vist.
Max Roqueta, L’èrba dels sòmis.

MAX ROQUETA

E de còps, coma lo vent subran enrabiat, la ràbia l’arrapava. Se pensava a la fèsta forana, au mercat dau necitge triomfant, au fum au bruch de las armas mòrtas, voidas, tan secas coma un nis abandonat de vèspas. Los bòrnis de la vida vertadièra. Aqueles que s’espompisson coma se lo mond èra estat fach pas que per eles, per sa bofióla, sa cròia, son anar majestós d’ases cargats de relíquias. E qu’an pas que mesprètz per los autres, que son pas coma eles, paures, umils, e los qu’an dau mond una autra idèa que la de la valença, e d’un bonaür nèci, assetats sus de sacas d’aur.
Èra d’aqueles que li basta pas las semblanças de la vida. Aviá d’uòlhs alandats sus la cara de la nuòch, e que l’atraversavan. D’uòlhs que bevián l’escur per i cercar la lutz. Los uòlhs terribles de l’agla vièlha que se gastèt la vista a mirar lo solelh.
Max Roqueta, La casa di Dante.
Fa vingt ans que nos quitèt.

LOS MOTS

Lo mendre mot, li donèsses una anma, se confla coma una pasta, crema coma un pan al forn, e s'estira coma un pofre, e apastura mila fials coma un ventre fecond. E primièr o veses pas, te'n mainas pas : es aquel fasme grisàs que se mescla amb las brancas e que digús ne suspecta la vida. Puèi remena, e es pas lo vent que lo fa tremolar coma una fuèlha. Se desvelha, alena, manja. Vendrà, qual o sap, cicindèla verda o pairolièr escur, abelha modèsta, formiga fidèla, aucèl-lira, èstre infinit al dintre de las colors e dels sòmis, servicial o mèstre...
Tirat e revirat de Pierre Gamarra (1919 – 2009).

D'UN COSTAT DE L'AUTRE

D'un costat, Slovenia decidís proïbir lo comèrci d'armas amb Israël.
De l'autre, a París lo dimenge 27 de julh, dos joves penjan un drapèu palestinian sul camin del Torn de França : 22 oras de detencion, escòrnas, condemnacion per rebellion...

ÇÒ QUE COMPTA