ISTÒRIA DE LA REPARTICION

2025

SANT SATURNIN DE LUCIAN

QUÉ FAR ?

LO TREN A SIBLAT (3/3)

Garrolhas enrabiadas, secutaments, mòbles capvirats, toalhas esquiçadas, planhs, brams, trucs, que un mainatge, dins l’escur, escapava e s’anava jaire entre las tres vièlhas òrbas que dormissián dins un lièit a despart, e que cada ser se carpinhavan, cap de las tres voliá pas la plaça del mitan e rebecava quora veniá son torn.
A la fin, lo silenci se fasiá , e Belluca contunhava a copiar fins a pas d’ora, fins a çò que l’estilo li tombèsse de la man e los uèlhs se li cutèsson solets. Alara, sovent vestit encara, se daissava caire dins un canapè degalhat, e sulpic se rebondiá dins una sòm de plomb, que cada matin se’n arrancava amb dificultat, mai romput que jamai.
E ben, sénhers : a Belluca, dins aquelas condicions, èra arribat quicòm de plan natural.
Quora lo foguèri veire a l’ospici, o me contèt d’esperel pel menut.
Òc, èra encara un pauc afiscat, mas plan naturalament, rapòrt a çò que s’èra passat. Se risiá dels mètges e dels infirmièrs e de totes los collègas que lo cresián fat.
- Mon Dieu ! disiá.
Mon Dieu ! Sénhers, Belluca s’èra desbrembat dempuèi tantas annadas – mas vertadièrament desbrembat – que lo mond existissiá. Fòrça ocupat de longa dins lo torment de sa malaürosa existéncia, ocupat tota la jornada dins los comptes del burèu, sens un sol moment de relambi, coma una bèstia dels uèlhs bandats, encadenada a una nòria o a la ròda d’un molin, òc sénhers, s’èra desbrembat dempuèi d’annadas – mas vertadièrament desbrembat – que lo mond existissiá. Doas seradas abans, coma tombava aganit dins lo canapè marrit, benlèu per la cansièra extrema, excepcionalament, capitèt pas a se dormir sulpic. E, subran, dins lo silenci prigond de la nuèit, aviá ausit, luènh, un tren que siblava.
Li aviá semblat que las aurelhas, après tantas annadas, qual sap cossí d’un còp, se li foguèsson destapadas. Lo sibladís d’aquel tren li aviá esquinçada e levada la misèria de totas aqueles òrres estransis, e coma d’un sepulcre dobèrt s’èra trobat afogat a pagelar lo void aerian del mond que se dobrissiá a l’entorn d’el. Instintivament, aviá agafadas las cobèrtas que cada ser se preniá, e aviá corregut per la pensada darrièr aquel tren que s’alunhava dins la nuèit.
Èra, a ! èra fòra aquel ostal del diable, fòra totes sos torments, èra lo mond, un mond tan luènh, ont anava aquel tren... Florença, Bolonha, Turin, Venècia... Tantas ciutats ont èra estat jove e que encara, solide, treslusissián pel mond dins la nuèit.
Òc, la coneissiá la vida que se i menava ! La vida qu’aviá viscut un temps el tanben ! E aquela vida contunhava ; aviá totjorn continhuat, mentre qu’el aquí, coma una bèstia dels uèlhs bandats, virava la ròda d’aquel molin. I aviá pas tornat pensar ! Lo mond s’èra tampat per el, dins lo torment de l’ostal, dins la paura e espinuda angoissa de la comptabilitat... Mas ara, aquí, tornava dintrar en el, coma dins un cambiament violent de l’esperit.
Lo moment que sonava per el la sortida de preson corrissiá coma una estrementida electrica pel mond entièr, e el, amb l’imaginacion d’un còp desvelhada, podiá aquí, la podiá seguir per las vilas conegudas o pas, las landas, las montanhas, los bòsques, las mars... Aquesta quita estrementida, aqueste quite batèc del temps.
Mentre qu’el viviá aquela vida « impossibla », i aviá fòrça milions d’òmes pel mond, que vivián diferentament. Ara, dins lo meteis temps qu’el patissiá aquí, i aviá de montanhas solitàrias e nevadissas que viravan lor front azurenc cap al cèl de la nuèit... Òc, òc, o vesiá, o vesiá, o vesiá atal...
I aviá las mars... las forèsts... E, doncas, - ara que lo mond li èra dintrat dins l’èime – se podiá consolar de qualque biais ! Òc, sortir de quora en quora de son torment, per prene amb l’imaginacion un buf de l’aire del mond.
Aquò li bastava !
Naturalament, lo primèr jorn èra encara entaïnat. S’èra bandat. Lo mond entièr dedins, d’un còp : un cataclisme. Pauc a cha pauc, s’anava reviscolar. Èra encara èbri del tròp d’aire, o sentissiá.
Tre que seriá completament reviscolat, anariá demandar excusa al capmèstre e, coma un còp èra, auriá tornat prene la comptabilitat. Simplament, d’ara endavant, lo capmèstre deviá pas li demandar de tròp, coma autres còps : deviá concedir que, de temps en quora, entre una partida e una autra a enregistrar, s’escapariá, òc, en Sibèria... o benlèu dins las forèsts del Còngo :
- Òc fa un moment, car sénher. Ara que lo tren a siblat...

FIN

LO TREN A SIBLAT (2/3)

LO TREN A SIBLAT (2/3)
Los autres emplegats, al bram del capmèstre enferonit, èran dintrats dins lo burèu e, d’ausir parlar Belluca, se riguèron coma fats. Alara lo capmèstre – qu’aquel ser deviá èsser mal lunat – assadolat per aquelas cacalassadas, s’èra empepinat e aviá malmenat la paura victima de tant de trufandisas crudèlas. Levat qu’aqueste còp, la victima, a la sospresa e a la quasi terror de totes, s’èra rebecat, s’èra enrabiat, totjorn a cridar aquela curiositat del tren qu’aviá siblat e que, per Dieu, ara per ara, ara qu’aviá ausit siblar lo tren, se podiá pas, voliá pas èsser tractat atal. L’avián agafat fermament, immobilizat e tirassat fins a l’ospici dels fats.
Aquí contunhava a parlar del tren. N’imitava lo sibladís. Òc, un sibladís puslèu pietadós, coma luènh, dins la nuèit ; dolorós. E promptament ajustava :
- Òc, se’n va, òc, se’n va... Sénhers per ont ? per ont ?
E los agachava totes amb d’uèlhs qu’èran pas mai sieus. Aqueles uèlhs de costuma escurs, sens rebat, preocupats, ara risián, treslusents, coma los d’un nenet o d’un òme aürós ; e dels pòts sortissián frasas sens cap ni centena. Causas de pas creire ; expressions poeticas, imatjadas, estranhas, d’aitant mai susprenentas que se podiá pas explicar cossí, per quin prodigi, espelissiá dins la boca d’un que, fins ara, s’èra ocupat solament de cifras, registres e catalògues, a demorar coma òrb e sord a la vida : maquina de comptabilizar.
Ara parlava de fronts azurencs de montanhas nevadissas, viradas cap al cèl ; parlava de cetacèu grandasses que, sul fons marin, amb la coa, fasián la virgula.
Causas, recanti, de pas creire.
Mas aquel que venguèt per m’assabentar amb la novèla de l’imprevista alienacion mentala demorèt nec de remarcar pas solament un estonament nimai una pichona suspresa dins ma reaccion.
Vertat, recebèri la novèla en silenci. Un silenci plen de dolor. Capejavi, amb los cantons dels pòts tirats de l’amargum e diguèri :
- Belluca, sénhers, es pas brica enfadat. Siatz segurs qu’es pas enfadat. Quicòm li deu èsser arribat ; mas quicòm de natural. Digús o pòt pas explicar, perque digús sap pas cossí aquel òme visquèt fins ara. Ieu o sabi, e soi solide qu’o explicarà naturalament, tre que l’aurai vist e qu’aurai parlat amb el.
En camin, cap a l’ospici ont lo paure èra engabiat, sosquèri entre ieu :
A un òme que viu coma Belluca visquèt fins ara, es a dire una vida « impossibla », la causa mai evidenta, l’incident mai comun, lo mai pichon trabucament imprevist, que te sabi ieu, un calhau per carrièra, pòdon provocar d’efèits extraordinaris, d’aqueles que digús pòt pas donar d’explicas, levat de reconéisser que la vida d’aquel òme es « impossibla ».
Cal menar l’explicacion fins aquí, la religar a aquelas condicions impossiblas de vida, alara la causa vendrà simpla e clara. Qual vei solament una coa, fasent abstraccion del mostre que la possedís, la poirà estimar mostruosa per el meteis. Mas la cal restacar al mostre ; alara semblarà diferenta ; coma deu èsser, dependenta del mostre. Una coa plan naturala.
Aviái pas jamai vist un òme viure coma Belluca. Èri son vesin, e totes los autres vesins se demandavan, coma ieu, cossí aquel òme podiá resistir dins aquelas condicions de vida.
Viviá amb tres òrbas : la femna, la sògra e la sòrre de la sògra ; aquelas doas fòrça vièlhas, òrbas de la cataracta ; la femna, sens cataracta, de las parpèlas clavadas. Las tres volián èsser servidas.
Bramavan del matin al ser que digús las servissiá pas. Las doas filhas veusas, reculhidas après la mòrt dels marits, una amb quatre, l’autra amb tres enfants, avián pas brica léser ni enveja de se trachar d’aquò ; lo mai, ajudavan un pauc la maire.
Podiá Belluca noirir totas aquelas bocas amb lo trace salari de son emplec de comptable ? Fasiá un autre trabalh en serada a l’ostal : còpias de documents. E copiava dins los brams del diable d’aquelas cinc femnas e d’aquels sèt mainatges fins a çò que los dotze trobèsson una plaça dins los tres lièits solets de l’ostal. Lièits grandasses, de matrimòni ; mas pas que tres.

>>> DE SEGUIR

LO TREN A SIBLAT (1/3)

Dins la rubrica Actualitats, Jornalet nos parla d'un instrument de musica fòrça vièlh :
« Un musician faguèt sonar l’instrument en emetent tres sons pròches de dò, dò dièsi e re. Un son reverberant, fòrça particular e poderós, equivalent als decibèls d’un tren.»
Aquò me fa pensar a un tèxte remirable de Pirandello : Il treno a fischiato.
Aquí una revirada en òc.

LO TREN A SIBLAT (1/3)
Desparlava. Començament de fèbre cerebrala, avián dit los mètges ; e o tornavan dire totes los companhs de burèu que venián per dos o per tres de l’espital ont èran anats lo visitar. Semblavan préner un plaser particular a donar l’informacion amb los quites tèrmes scientifics, apreses dels mètges, a qualque collèga tardièr qu’encontravan per carrièra.
- Frenesia, frenesia.
- Encefaliti.
- Inflamacion de la membrana.
- Fèbre cerebrala.
E volián paréisser entristesits ; mas fin finala èran gaireben contents quitament per aquel dever complit ; èran en plena santat, sortits d’aquel triste espital dins un matin d’ivèrn azurenc.
- Morirà ? Vendrà fòl ?
- Morir, o sembla pas...
- Mas qué conta, qué conta ?
- Totjorn çò mème. Desparla...
- Paure Belluca !
E a digús li èra vengut que, vistas las condicions especialas qu’aquel malaürós viviá dempuèi tantas annadas, son cas podiá tanben èsser natural, e que tot çò que disiá Belluca, e que per totes semblava un deliri, un simptòma de la frenesia, podiá tanben èsser l’explicacion mai simpla d’aquel cas natural. Vertadièrament, lo fait que Belluca, lo vèspre passat, aviá gausat se rebecar cranament contra lo capmèstre, e que puèi, al repròchi canin d’aqueste se’n manquèt de res que li sautèsse dessús, donava un argument seriós a l’ipotèsi d’una vertadièra alienacion mentala.
Que, òme mai suau e somés, mai metodic e pacient que Belluca, se podiá pas imaginar.
Limitat... òc, qual l’aviá qualificat atal ? Un dels sieus companhs de burèu. Limitat, paure Belluca , entre los limits estressants de son arida profession de comptable, sens autra memòria qu’aquela de las partidas dobèrtas, simplas o doblas o contrapartidas, deduccions, prelevaments e parametratges ; nòtas, libres-mèstres, comptes, etc.
Archiu ambulant ; o puslèu, vièlh ase que tirava, suau, totjorn del meteis pas, totjorn dins la meteissa dralha, la carreta amb la masqueta.
Atal, cent còps aquel vièlh ase èra estat frustrat, maltractat sens pietat, per rire, per la tissa de veire se se podiá enrabiar un brieu, a li far almens quilhar las aurelhas batudas, se que non a li far donar un signe de voler levar un pè per mandar una reguitnada. Res !
Aviá patit las frustracions injustas e las ponchadas crudèlas sens dire res, sens far d’istòrias, coma se o tocava pas o melhor coma se o sentissiá pas, acostumat qu’èra dempuèi d’annadas a las solemnas bastonadas de longa d’aquela mena. Pas de creire doncas, vertadièrament, aquela rebellion, levat coma efèit d’una possibla alienacion mentala. Tant i a que, lo vèspre passat, Belluca se fasiá secotir las pelhas ; lo capmèstre n’aviá lo dreit. Que s’èra presentat lo matin amb un aire estranh, inacostumat ; e - causa vertadièrament giganta, comparabla a, que te sabi ?, la casuda d’una montanha – èra arribat tardièr de mai de mièja ora. Semblava que la cara, d’un còp, se li foguèsse alargada. Semblava que la masqueta li èra tombada d’un còp e que li faguèsse descobrir, tot dobèrt a l’entorn, l’espectacle de la vida. Semblava que, las aurelhas destapadas d’un còp, ausissiá pel primièr còp de voses, de sonoritats jamai conegudas.
S’èra presentat al burèu tant alegre, mas d’una gaug fosca e coma estabordit. E aviá pas res fait de la jornada. Lo vèspre, lo capmèstre èra dintrat dins lo burèu, aviá agachat los registres, los papièrs :
- E cossí se fa ? As pas trabalhat de la jornada ?
Belluca l’aviá agachat amb lo sorrire e un aire gaireben d’impudéncia, en dobrissent las mans.
- Qué vòl dire ? aviá bramat lo capmèstre, en s’acercant. L’aviá pres a las espatlas per lo secotir.
- Òu, Belluca !
- Res, aviá respondut Belluca, totjorn amb lo sorrire d’impudéncia e de necitge als pòts.
- Lo tren, sénher.
- Lo tren ? Quin tren ?
- A siblat.
- Mas qué diables dises ?
- Anuèit, sénher. A siblat. L’ai ausit siblar...
- Lo tren ?
- Òc, sénher. E sabètz pas ont es arribat ! En Sibèria... o benlèu... dins la forèst de Còngo... Fa un moment sénher !

>>> DE SEGUIR

ARGENT FÒL

L'enquista Open-Lux, menada per una còla de 17 jornals, fa conéisser lo destornament de moneda cap a Luxemborg.
15000 Franceses i tenon de societats per 100 miliards d'euros, siá dos còps lo budget de l'Educacion Nacionala.
De qué, entre autras causas, ajudar bravament l'occitan dins l'ensenhament...

ANNIVERSARI

ISTÒRIA DE L'URBANISME