LO MOT : SE

SE : lo mot mai enfachinant de la lenga qu’amb el tot es possible.

Se tròbas per la plaja
un plan polit cauquilhatge
fai lo numèro
mar zèro zèro
e l’aurelha a l’aparelh pegada
dins sa lenga la mar te contarà
de meravilhas
que papà te revirarà.
(Tirat e revirat de Un très joli coquillage de Claude Roy)

TROTA DI SALERNO

De la vida de Trota sabèm pas grand causa emai d’unes elements de la biografia son encara de suposicions. Vendriá d’una familha poderosa de mètges, los Ruggiero. Fa sos estudis dins una de las mai famosas escòlas de medecina de l’epòca, la Schola Medica Salernitana, una de las raras qu’aculhissiá femnas (mulieres salernitas).
Veire (article de Claude Frasson, pagina 51) :
https://revue-progressistes.org/wp-content/uploads/2025/05/PROGRESSISTES-47-basseDEF-1.pdf

GABRIELA MISTRAL

Lucila de María del Perpetuo Socorro Godoy Alcayaga, poetessa chilena, que causiguèt coma nom d’escritura Gabriela Mistral en omenatge a Gabriele d’Anunzio e Frederic Mistral qu’estimava particularament. Faguèt tanben conéisser lo grand poeta chileno Pablo Neruda. Femna progressista, se disiá contra la guèrra, « aquela industria de òdi ». Veire lo polit article de Cécile A. Holdban :
https://domcorrieras.fr/dotclear/index.php?post/2025/06/17/GABRIELA-MISTRAL

CINQUANTA DOS ANS FA

La fòto de Georges Bartoli condensa aquela istòria tragica en un imatge. Davant una aficha electorala de Salvador Allende, una ombra mena una veitura gròssa (Pinochet) mas, darrièr, una autra ombra paga la corsa e ensenha lo camin.
Una ombra mai aviá declarat : « Se cal causir entre los dreits umans e lo mercat, causissi lo mercat .» (Kissinger, premiat al Nobèl de la Patz).
Tirat e revirat de Chili de Isabel Allende Bussi e Gérard Mordillat.

LA PIZZICA

Un còp èra, dins la region de Puglia en Itàlia (Pùgghie en salentino), la pizzica èra censada curar las obrièras del campèstre dels mossècs d’aranhas. Mas las ajudèt subretot a se rebellar e a s’afranquir. D’ara enlà, aquela polida dança sedusís al delà d’Itàlia. Veire :
https://www.geo.fr/voyage/la-pizzica-lincroyable-danse-therapie-des-pouilles-qui-seduit-le-monde-entier-226589?utm_source=firefox-newtab-fr-fr#photo-1

ÇÒ QUE CÀMBIA

MEDUSA

COMUNICACION

« Nòstre mejan de comunicacion es la fusilhada ».
Tirat del jornal israelian Haaretz citat per l’Humanité :
https://www.humanite.fr/monde/aide-alimentaire/notre-moyen-de-communication-cest-la-fusillade-quand-les-soldats-israeliens-temoignent-de-la-guerre-a-gaza
Podèm encara defugir lo mot " genocidi " e es totjorn proïbit de dire que lo govèrn israelian es nazi ?

AJUDA

TALVERA (oltralpe)

Fòto Mappy
A Bolzano (Itàlia) aquò’s lo riu Talvera que servís de frontièra entre las comunautats (revirat de la revista Géo n° 471).

DEMANDA

LO GRILH

Aquí un tèxte de J.F. BRUN dins la revista ÒC n°76 (Despartida toscaniana, estiu 2005).

L'ARMARI

I a un armari a pena lusent
Qu’ausiguèt las voses de mas tantas grandas
Qu’ausiguèt las voses de mon grand
Qu’ausiguèt la votz de mon paire,
A aqueles sovenirs, l’armari es fidèl
Avèm tòrt de pensar que se sap solament calar
Puèi que parli amb el.
(Tirat e tradusit de De l’angélus de l’aube à l’angélus du soir de Francis Jammes).

NENA

Ai vist tos uèlhs blaus de vint jorns,
Donar un frejolum clar a las fuèlhas
De l’orma e de la tamarissa,
Ai vist ton paire se grandir
En t’auçant sus son pièch
E ta maire se definir
En baisant tas pòtas d’alga doça...
(Tirat e tradusit de Élizabeth petite fille de René Char).

MARTÈL

FÈSTA DE LA MUSICA

LA PATZ !

« Mas se totes los paures e los soldats del monde s’endevenián coma aqueste ser ? » demadèt Joan.
« Alara, aquò cambiariá... » diguèron los soldats.
« Quand serai bèl, caldrà qu’aquò càmbie ! crida Joan-sens-Pan. Gara los enganaires ! »
E barra sos punhs petits.
Los soldats èran totes estonats d’ausir un tan pichon mainatge dire causas tant avisadas...
D’unes cridavan « Fòra la guèrra » e d’autres « Revolucion »... I aviá pas mai ne « Bochis » ne « Françoses » ; i aviá pas que fraires.
(Tirat de Jean-sans-Pain, histoire pour tous les enfants de Paul Vaillant-Couturier).

MARSELHA

A Marselha un torista en veitura es a repotegar :
- Un còp a dreita un còp a esquèrra, sètz caluc aicí !
A la fenèstra un papeta li respond :
- Òu ! Sètz a Marsilha. Per nautres, pas cap de dreita nimai d'esquèrra, bolegam A L'OMBRA !.

ECOLO ?

LO LIBRE

Plan cunhat sul cabecièr, la cobertura al ras del nas, lo libre del pes amistós sul ventre, legissiái fins a çò que me cremen los uèlhs , e encara luchavi, m’arrapavi, una linha encara, una autra, plof, cabussavi dins lo trauc bèl, sens quitament atudar plan sovent...
La lectura emplenava totes los trauquilhons de ma vida. A pena desrevelhat, palpejavi cap al libre, coma un tubaire cap a sas clòpas...
Voliái totes los plasers, totes, e aquel èra lo mai bèl de totes.
(Tirat e tradusit de Les Ritals de Cavanna).

JUL

La BD de JUL « La bèla e la bèstia » censurada ! Aquí :
https://www.youtube.com/watch?v=ZqWEQpEgPLM

BONA NOVÈLA

COUSTOUGES

Noms de carrièras a Coustouges. Veire l'emission catalana Aqui sem :
https://www.france.tv/france-3/occitanie/aqui-sem/7214282-emission-du-dimanche-15-juin-2025.html

MATEMATICAS

Quarante enfants dins una sala
Un tablèu negre e son triangle
Un cercle grand trantalhant e sord,
Son centre bat coma un tambor...
La parabanda dura d’un trapèzi :
Una votz monta e s’apasima
E lo problèma furiós
Se desbigossa e se nhaca la coa.
(Tirat de Mathématiques de Jules Supervielle).

JÒC

Un autre jòc que n’èri fòl, aquò’s aquel instrument meravilhós que dison caleidoscòpi : una mena de luneta que dins l’extremitat opausada a la de l’uèlh, prepausa una rosassa totjorn cambiadissa, formada de veires movedisses de color, embarrats entre doas vitras translucidas...
Lo cambiament de las rosassas m’estrambordava dins un embelinament que se pòt pas dire... Èri tant emocionat coma enfachinat e lèu volguèri forçar l’aparelh a me revelar son secrèt.
(Tirat e tradusit de Si le grain ne meurt d’André Gide).

ARRESTAREM PAS LO PROGRÈS

LO BATÈU PERDUT

Li aviái mostrat cossí jogar al batèu perdut. Bastava pas qu’un riusset e un tròç de fusta. Lo riusset l’aviam...
Se torciá per las pèiras et caliá clinhar fòrça de l’uèlh per veire, en plaça del riusset, un fluvi bèl al delà de las mars. Preniam una rusca de surrièr o un bocin de cana.
- Son cinc aquí dessús, disiái... un bèl amb la barba, lo capmèstre. Un pichon amb de bòtas, es el qu’a lo pistolet. Un magre que pòrta la guitarra en bricòla, Mostalon lo fidèl, e la prisonièra.
(Tirat e tradusit de Jean le Bleu de Jean Giono).

POUM

Èsser un can es fòrça plasent...
Poum furga dins sas pòchas, ne tira un tròç de cordilh que sos tròces l’estacan del colar a un arbre. Quand sos parents, qu’èran a lo cercar, lo descobrisson al fond de l’òrt, Poum, completament aürós, acocolat, gratussa la tèrra, fa un trauc bèl amb sas patas de davant, mentre qu’escampa la tèrra promptament amb las de darrièr. De temps en quora, fa un jaupar pichon, dolent, e remena la coa coma un can vertadièr.
- Fin finala, aquel enfant serà pas jamai coma los autres ! fa lo paire.
E li tira lo colar mentretant la mamà fa repè, espantada davant aquel èsser fangós, espelhandrat que, susprés dins lo plen de son sòmi despertat, sap pas se deu demorar can o tornar mainatge.
(Tirat e tradusit de Poum de Paul et Victor Margueritte).

COR

QUANT ?

LA LEIÇON DE LULA

Al moment del rescontre amb Macron, Lula, lo President de Brasil, declarèt :
« Çò que se passa a Gaza es pas una guèrra. Es un genocidi que sa victima es pas lo soldat que fa la guèrra mas las femnas e los enfants ».

PARCOURSUP

Una recèpta de cosina dobrís las pòrtas de psicologia de l’universitat. Paure monde !
Veire :
https://france3-regions.franceinfo.fr/occitanie/haute-garonne/toulouse/parcoursup-prechauffer-le-four-beurrer-un-moule-quand-une-recette-de-cuisine-et-l-algorithme-ouvrent-les-portes-de-l-universite-de-psychologie-3165873.html

PAN

Turquia descobrís e torna far un pan vièlh de 5000 ans. Veire :
https://www.france24.com/fr/info-en-continu/20250527-la-turquie-d%C3%A9couvre-et-reproduit-un-pain-vieux-de-5-000-ans

TABAT

BONA NOVÈLA

Michele de Pascale, lo president de la region Emilia Romagna copa las relacions institucionalas amb Israël (L'Humanité).
Veire :
https://www.humanite.fr/monde/gaza/michele-de-pascale-le-president-de-la-region-emilie-romagne-rompt-les-relations-institutionnelles-avec-israel

TV

Cossí la volètz ? Contemplativa o vegetativa ?
Recentament, unas plataformas an creat de serias que prepausan paisatges del monde entièr sens narrator, solament amb de musica.
Veire :
https://www.connectionsbyfinsa.com/silence-tendance/?lang=fr

CHATGPT

Pas pro preparats e guidats per l’IA, dos passejaires se son retrobats blocats en montanha.
Veire :
https://www.ladepeche.fr/2025/05/27/chatgpt-les-envoie-en-randonnee-ils-frolent-la-catastrophe-deux-marcheurs-secourus-apres-avoir-suivi-un-mauvais-itineraire-12724385.php

LA PASSEGIATA

La "passegiata", aquel biais vièlh de la passejada a l’italiana.
Son 6 oras del vèspre dins la pichona illa de Burano, al larg de Venècia. Lo moment requist ont la calorassa d’estiu s’apasima çaquelà. Las faciadas prenon sas colors mai doças e un pauc d’aire fresc corrís per la lòna… Coma pertot en Itàlia, lo passejaire avisat sap d’instint que las condicions son enfin reünidas per realizar la passeggiata, aquela passejada immudabla de fin de jornada que es pel monde miègterranenc çò que lo five o’clock tea es pels Britanics.
Dins la Via Baldassare Galuppi, larga carrièra pedona, los Buraneses van, venon e tornan, en parelh, en familha, entre amics, per grapas de joventas pimpalhadas, per bandas de jovents risolièrs, braç en quèrba. Aquí, un grop d’ancians, plan vestits, perfumats, sorrires en bricòla e canas a la man, s’arrestan per parlar. Aquí, de mamme (« maires ») que menan de carriolets se contan la vida. Cada jorn, de Vènecia a Sicília, de Latium a Polhas, es lo meteis espectacle al meteis moment.
Una passejada que dura dempuèi sègles.
Goethe o Stendhal descrivián ja los encantaments d’aquela passejada que s’agradan de far en Itàlia abans de la cena (« lo sopar »). Plan mai qu’una sortida ordinària per se desgordir las cambas a la frescura, aquel moment de calabrun ont la Bòta se bota en marcha resuma a el solet los fondaments de la dolce vita.
La passejada servís per ligar cada abitant amb lo demai de son monde. « Un biais d’entrar en contacte amb lo collectiu e de dire a quin punt ne fa part », obsèrva Giovanna Del Negro. Per aquesta etnològa siciliana emigrada als Estats Units, la sortida del vèspre a tanben per amira de mestrejar las tensions socialas. Que la marcha met tot lo monde, se pòdi dire, sus un pè d’egalitat. Cadun se coneis e se reconeis dins un camin immudable dempuèi longtemps, una lenta virada a l’entorn d’una plaça o un anar-tornar inchalhent dins la carrièra màger.
Coma dins la commedia dell'arte, totas las generacions e categorias socialas son representadas, amassa, amb aquela alegrança vesiada que faguèt dire un jorn a Cocteau que « los Italians son de Franceses de bona umor ». L’elegia de la lentor.
E gara a qui ne profecha per reglar son compte amb lo vesin ! Aquela proesa quasi teatrala implica de far bona impression. La famosa sprezzatura italiana – paraula intradusibla que designa una mescla d’indoléncia e de gaubi – seriá una simpla manifestacion de la passegiata, la quala serviguèt longtemps de mercat pels celibataris. Vedere e farsi vedere (« veire e èsser vist ») se ditz tanben d’aquel costat dels Alps.
Pels sociològues Véronique e Bernard Cova, autors d’un estudi sus aquela costuma deambulatòria, la perennitat del landrejar miègterranenc es l’expression d’un refús : lo d’un monde ont tot va tròp lèu lèu. Un pam de nas plan miègjornal, una locomocion piano piano que sembla una ronda sens objectiu. Una elegia de la lentor, fin finala.
Tirat e revirat d’un article publicat dins la revista GEO de setembre 2021 (n° 511).

CALENDIARI

Jornalet intègra lo CalenDiari a sa pagina d’acuèlh :
https://www.jornalet.com/nova/23304/jornalet-integra-lo-calendiari-a-sa-pagina-dacuelh

VERGONHA

                                             Captura d'ecran TikTok

A l’escasença de la Jornada mondiala de la Resisténcia lo 27 de mai passat, lo Service d’Information du Gouvernement (SIG) publiquèt sus Instagram e Tik Tok una vidèo (tirada de l'IA) que presenta la vida d’una resistenta de la Segonda Guèrra Mondiala. La vidèo que conten d’errors deguèt èsser retirada del malhum. Veire :
https://www.ladepeche.fr/2025/05/29/la-honte-absolue-lincroyable-bourde-du-gouvernement-contraint-de-retirer-une-video-autour-de-la-resistance-generee-par-lia-12728952.php