LO PES DELS MOTS

LO SIGNE

DE VACA O DE SAUMA ?

« Los uòus de vaca se pòdon manjar crus o cuèits » afortís Lucie, una que se ditz " Intelligéncia Artificiala generativa ".
(Tirat e revirat de La Dépêche, lo 28/01/2025).

VERGONHA

NOSTRADAMUS

TOTOLÒGUE

TOTOLÒGUE : Personatge qu’entend pas res a res, qu’a un vejaire sus tot e qu’o fa saber (Tirat e revirat de Wikidictionnaire).
La paraula d’un que se remena suls platèus TV e que còsta mens car que de mandar un jornalista en reportatge (Tirat e revirat de Valérie Perrier, L’Humanité).

ESTRANGIÈR ?

Estrangièr ? Que vòl dire ? De qué ? Sus aquel ròc teni mens de drets que dins aquel camp ? De qué ? Ai passat aquela aiga, aquel camin, aquela barralha, aquela linha blava o roja que se vei solament sus vòstras mapas, e los arbres, las flors e lo solelh me coneisson pas mai ? Quina peguesa d’afortir que soi mens òme dins un punt de la tèrra que dins l’autre ! Me disètz : « Sèm al nòstre e non pas vos ! » Ont ? Aicí ? Avètz pas qu’a i cavar un trauc e veiretz que la tèrra m’i reçauprà tant coma vos.
(Tirat e revirat de Victor Hugo, Choses vues).

(R)EVOLUCION

DETALH

LO MOT : EXAGERAR

Quand volèm bastir un terraplen que fasèm ? Amolonam tèrra sus tèrra, pèiras sus pèiras, per auçar lo nivèl del sòl. Lo terraplen los Latins l’apelavan àgger e d’aquel nom tirèron lo verbe exagerare que vòl dire : amolonar, apilar coma per far un terraplen. Aquí lo sens pròpri.
Lo sens figurat ven naturalament : amolonar paraulas sus paraulas, de còps fòra logica, levar las causas al dessús del nivèl normal, las aumentar, las conflar.
(Tirat e revirat de Aldo Gabrielli, Avventure nella foresta del vocabolario).
Exemple : N’i a d’unes qu’exageran...

PER JOGAR COLLECTIU

ONGAN

PLAN MERCÉ

ESTUDI

FRANÇA IRLANDA

Non, es pas l’aficha d’un encontre del torneg de la Sièis Nacions, es una faula (a mitat vertadièra).
Dins un primièr viatge organizat, un Francés e un Irlandés s’encontran e an plaser d’escambiar.
A dicha d’escambiar, acaban per s’amistançar bravament.
Al segond viatge, se mainan qu’an de dificultats amb lor anglés respectiu. Totes dos an un accent pietadós e cercan a comunicar mai aisidament.
Cercas que cercaràs, es aquí que descobrisson que los dos coneisson l’occitan.
D’ara enlà, es dins aquela lenga que se regalan de charrar.
Benlèu aquò’s atal (per las margas) que se salvarà la lenga nòstra ?

TONINO TORNAR

Encara un mot sus aquel monument de la poesia.
En 1943, Tonino Guerra foguèt arrestat pels fascistas e deportat al camp de concentracion de Troisdorf (Germania). Es aquí que comencèt de concebre poèmas dins lo dialècte de son vilatge, lo romanhòl. Disi concebre e non pas escriure, que aviá pas solament ni gredon ni papièr, çò que fa que los memorizava e los recitava lo ser als companhs de preson qu’èran tanben de Romanha. Èra la lenga d’enfança de totes, es per aquò que los compausèt.
« Ma tòca èra de lor téner companhiá, que la lenga mairala e la poesia nos salvèsse d’aquela orror. D’ara enlà, ma poesia pretend solament téner companhiá a lo que la legís ».
Un sieu companh de preson, subrevivent, contèt qu’un jorn Tonino, acarat a la fam que ne patissián totes, imaginèt que cosinava de spaghetti e o faguèt a votz nauta, implicant los companhs :
« Anam manjar qu’es ora, l’aiga fa lo bolh, botatz-i la sal, botatz-i las pastas, tu la tomata e tu l’alh, botatz l’òli en padena, fasètz fregir, un pecic de jolverd, aquí la salsa, escolatz las pastas, remenatz lo tot, anem, ara cadun amb l’escudèla. ».
E se metèron totes en fila per d’una man recebre un plat imaginari de spaghetti e de l’autra manjar amb una forqueta jogada per dos dets : lo guinhaire e lo còr.
Totes manjavan pensatius, somiaires, fins a çò qu’un dels primièrs a acabar sa racion se virèsse cap a Tonino, la man porgida coma un plat net :
« I pòdi tornar ? »
(Tirat e revirat de l’espanhòl, Juan Vicente Piqueras, Tonino Guerra, El árbol de agua).

L'ÒDI ÈRA SON MESTIÈR

A l’ora de l’anòncia de la mòrt del torcionari, racista, antisemita, anticomunista, de cadenas TV an arrestat la retransmission de las ceremonias d’omenatge a las victimas de l’Hyper Cacher... per daissar d’oras d’antena al que qualifiquèt los forns crematòris de « detalh de l’istòria ».
(Tirat de revirat de Maud Vergnol L’Humanité 10/01/2025).
Una pensada per sas victimas, coma Brahim Bouraam en Algeria.

LO SUD

Un viatge dins lo sud, en realitat, aquò’s un viatge al dintre del crusòl d’una farga d’ont sortiguèt aquela matèria fòrça complèxa qu’es la civilizacion occidentala.
Qual viatja dins lo sud - qu’o sapièsse o non – se cerca el meteis fin finala. D’un biais, un viatge dins lo sud aquò permet de se mainar que sèm totes fraires, totes enfants del meteis trabalh e de la meteissa jòia de viure.
Dins un viatge, avèm de còps lo sentit de se trapar dins un laberint ont las causas avançan geograficament à l’orizontala e istoricament a la verticala. Sèm trebolat per una molonada d’emocions opausadas.
(Tirat e revirat de Clara Valenziano, L'Italie du soleil : Sicile, Pompéi, Capri, Naples, Capoue).

ES TORNAT PER LA FENÈSTRA

https://www.youtube.com/watch?v=V2WIG8bmO9s&t=45s
. (Sorga : IEO Eraut)

TONINO GUERRA

L’aria

L’aria l’e cla roba lizira
che sta dalonda la tu testa
e la dventa piò céra quand che t’roid (romanhòl).

L’aria è quella cosa leggera,
che sta intorno alla tua testa
e diventa più chiara quando ridi (italian).

L'aire es aquela causa leugièra
qu'es a l'entorn de ta tèsta
e ven mai clara quand rises.

Tonino Guerra (1920 – 2012) foguèt un escriveire, dramaturgue e scenarista italian. Al cinema trabalhèt amb los mai grands realizators (Antonioni, De Sica, Fellini, fraires Taviani, Angelopoulos, Grimblat, etc).
Publiquèt de poesia en romanhòl e un recuèlh contra la guèrra (Il cavallo di Ulisse) en 14 dialèctes.

VIRA VIRA

GUERNICA - GAZA

Aquí la vidèo de l'omenatge dels estatjants de Guernica a la populacion de Gaza.
Demandan que siá espandida, sens moderacion. Mercé per eles.
https://www.youtube.com/watch?v=HptPWkU4e7c

RESOLUCIONS

CAMPANHA JORNALET

Per sostene lo sol jornal d'expression occitana en linha, vos cal seguir lo ligam DONAR sul site de JORNALET.
Un bon biais de començar l'annada.

BONA NOVÈLA

L'Humanité 22/12/2024