UN PICHON PLASER(seguida e fin)

Cada dissabte fasiá lo viatge del meteis biais. Esperava lo tren al punt de partença d’Albacete ; sautava sus un nauçapè amb la risca de se far espotir e percorrissiá del defòra cada vagon en cèrca d’un compartiment liure ; a las estacions davalava un pauc abans l’arribada e tornava montar après la partença, cambiant totjorn de plaça per enganar los emplegats, aquelas marridas anmas enemigas dels paures.
- Mas ont vas ? diguèri. Perqué viatjas atal que riscas d’acabar escrachat ?
Anava passar la dimenjada en familha. Una idèa de paure ! El, aviá un pauc de trabalh a Albacete e la femna servissiá dins un vilatge pro luènh. La talent los avián desseparats. A la debuta, fasiá lo viatge a pè ; marchava tota una nuèit e, quora arribava lo matin, tombava rendut, sens cap de fòrças per parlar a la femna o jogar amb los dròlles. Mas s’èra petaçat ; aviá pas mai paur e fasiá ara aisidament lo viatge en camin de fèr. Quand vesiá los enfants trabalhava amb mai de vam la setmana. N’aviá tres : lo caganís èra atal, fasiá a pro pena dos pams de naut, pasmens coneissiá son papà e, quand arribava, se i veniá penjar al còl.
- Mas crentes pas, diguèri, que dins un d’aqueles viatges tos dròlles demorèsson sens paire ?
Sorisiá amb fisança. Coneissiá plan son afar. Lo tren l’espaurugava pas quand arribava coma un chaval descabestrat que s’esbrofava e escupissiá de belugas. Èra lèst e seren ; un saut... e vaquí.
E per davalar, podiá plan se trapar qualques macaduras contra lo tap, aquò rai. Çò important èra de tombar pas jos las ròdas. Èra pas lo tren que l’espauragava, mas aqueles qu’èran dedins. Cercava las veituras de primièra pr’amor i trapava de compartiments liures. Quinas aventuras ! Un còp, sens o saber, dobriguèt lo compartiment reservat a las femnas ; doas monjas qu’èran aquí bramèron : « Panaire ! » El, espaventat, deguèt sautar del tren e far a pè lo camin que demorava.
Atal dos còps coma aquela nuèit èra estat a mand d’èsser forabandit sus la via per los viatjaires despertats, suspreses de sa preséncia. Un autre còp, coma cercava un compartiment escur, aviá trapat un viatjaire que, sens levar lenga, li balhèt una bastonada e lo saquèt defòra. Aquela nuèit creseguèt i daissar la vida.
E disent aquò, mostrava una creta que li traversava lo front.
Èra maltractat, mas n’èra pas macat. Aqueles sénhers avián rason de s’espaurugar e de se defendre. O reconeissiá, mas cossí far autrament ? Aviá pas de moneda e voliá veire los dròlles !
Lo tren alentissiá coma al vesinatge d’una estacion. El, en alèrta comencèt de se quilhar.
- Demòra aquí, diguèri, as encara una estacion abans d’arribar. Te la pagarai la bilheta.
- De qué ? Nani sénher, respondèt, d’un aire de candor maliciosa. Balhèssi la bilheta, l’emplegat m’agachariá : mantun còp m’acorsèron mas capitèron pas jamai a me veire de pròche e vòli pas que me prenguèsson lo signalament. Bon viatge, sénher ! Sètz la persona mai bona qu’aja rescontrada de ma vida dins lo tren.
S’aluenhèt pels nauçapès de las veituras e se perdèt dins l’escur. Solide, se cercava un autre luòc per poder contunhar suau son viatge.
Nos arrestèrem dins una pichona estacion silenciosa. M’anavi estirar per dormir quand, sul cai, ressonèron de voses imperiosas. Èran los emplegats de l’estacion e dos gendarmas que corrissián de pertot, coma qui cèrca qualqu’un.
- Per aquí !... Barratz-i lo camin !... Dos de l’autre costat que s’escapèsse pas... Ara es montat dins lo tren. Seguissètz-lo ! A una portièra opausada al cai, vegèri un òme sautar del tet d’un vagon vesin amb l’agilitat que balha lo dangièr. S’amorrèt dins un camp, s’amatèt un moment coma se la violéncia del truc l’empachèsse de s’arborar ; puèi fugiguèt al brutle e la taca blanca de sas bragas s’esmarrèt dins l’escur.
Lo cap d’estacion bracejava dreit a dreit amb los emplegats que d’unes se risián.
- Qué se passa ? demandèri a un.
- Un particulièr acostumat de viatjar sens bilheta, respondèt amb pompa. Lo coneissèm de longa, es un parasit del tren. Mas l’aurem un jorn o l’autre e lo farem engabiar !
Tornèri pas jamai veire lo paure parasit. D’ivèrn, ai sovent pensat a aquel malaürós, lo vesiái al vesinatge d’una estacion, jos la pluèja e la nèu benlèu, a l’espèra del tren que passa coma un remolin, perfin de l’assautar coma un valent que monta a l’ataca d’una trencada.
Ara, legissi que, sul camin de fèr, al ras d’Albacete, an trobat lo cadavre d’un òme estrocelat pel tren... Es el, lo paure parasit. Pas besonh de quicòm mai per o creire : o me ditz lo còr : « Aquel qu’aima lo dangièr per el se morís ».
Benlèu manquèt d’agilitat ; benlèu un viatjaire espaurugat per son aparicion de ressabuda foguèt mens pietadós que ieu e l’escampèt jos las ròdas.
Anatz demandar a la nuèit l’explica d’aquela tragedia...
- Dempuèi lo jorn ont faguèri sa coneissença, diguèt per acabar l’amic Pérez, quatre annadas son passadas. Mentre aquelas annadas, prenguèri sovent lo tren e, a veire cossí viatjan las gents, los uns per fantasiá, los autres per enganar los laguis, mai d’un còp ai pensat al paure paisan que, desseparat de sa familha per la misèria, èra acorsat e secutat coma una bèstia fèra alara que voliá abraçar sos enfants e desfisava la mòrt amb lo coratge d’un eròi.