Aquò vòl dire que los Pocapaglians èran pas tan ninòis coma se disiá e que lo provèrbi :
A Pocapaglia totes sabon
que l’ase siula e lo patron brama.
èra pas qu’una falsièra dels paises vesins, per la sola rason que los Pocapaglians èran monde tranquilles qu’aimavan pas las garrolhas.
- Òc, òc – èra tot çò que disián los Pocapaglians – esperatz un pauc que torne Masino e veiretz.
Masino èra lo mai aluserpit de Pocapaglia e lo mai presat del país. Èra pas mai galhard coma los autres e quitamant, a lo veire, se li auriá pas balhat solament un sòu, mas èra rusat de naissença. Tot just nascut, sa maire, a lo veire tan menut, per lo manténer viu e lo refortir un pauc, li auriá fach préner un banh de vin caud. E lo paire, per calfar lo vin, i aviá botat un fèrre de chaval roge coma lo fuòc. Atal, Masino aviá trapat a travèrs la pèl la rusa qu’es dins lo vin e la resisténcia qu’es dins lo fèrre. Per lo refrescar del banh, la maire l’aviá pausat dins un breç amb de chuc de castanha verda, que son amaresa balha intelligéncia.
Mentretant, los Pocapaglians esperavan Masino, partit soldat sens tornar al país e que ara semblava que foguèsse en Africa. E vaquí qu’a Pocapaglia de causas estranahas comencèron a se passar : cada ser, buòus e vacas que tornavan de pàisser de la plana èran raubats per la Maschera Micillina.
La Maschera Micillina se teniá a l’espèra dins los bòsques, en dejós del país e bastava un buf d’ela per far desaparéisser un buóu. Los paisans, de l’ausir brusir dins los bartasses, clacotejavan de las dents, tombavan còrfalits, tant talament que se disiá :
La Maschera Micillina
los buóus de la bòria rauba
guingòi agacha
coma un mòrt t’estira
De nuèit, los paisans aluquèron un grand fuòc per empachar la Maschera Micillina de sortir dels bartasses. Mas la Maschera Micillina s’acercava sens se far ausir del paisan que solet gardava las bèstias pròche del fuòc, l’estavanissiá d’un buf e, de matin, quand se desrevelhava, trobava pas mai ni vacas ni buòus e los companhs l’ausissián se plorar, desesperat que se tustava lo cap amb los ponhs. Alara, totes se metián a furgar los bòsques per cercar las piadas de las bèstias . Mas trobavan pas que tufas de pels, agulhas de pel e, ençà enlà, piadas de la Maschera Micillina. E aquò contunhèt de meses durant. Las vacas, totjorn embarradas dins los estables venián tan magras que, per las netejar, èra pas mai la bròssa que caliá mas un rastèl per passar cada costèla. Digús gausava pas daissar pàisser las vacas dins los bòsques e los camparòls, coma digús los amassavan pas, venián tan bèls coma parapluèjas.
La Maschera Micillina anava pas raubar endacòm mai perque sabiá que monde tranquilles e sens enveja de garrolhas se trobavan pas en defòra de Pocapalha. E cada ser, aqueles paures Pocapalhans alucavan un fuòc sus la plaça del vilatge, los mainatges e las femnas s’embarravan a l’ostal e los òmes demoravan al pè del fuòc a se gratussar lo cap e a tremolar.
Gratussa que gratussaràs, tremola que tremolaràs, los paisans finiguèron per decidir que caliá anar trobar lo Comte per demandar ajuda. Lo Comte demorava amont, dins un ostalàs redond enrodat d’una muralha semenada de tèstes de botelha. E un dimenge de matin, totes amassa, lo capèl a la man, arribèron, piquèron a la pòrta, dintrèron dins la cort de l’ostal redond del Comte, fenèstras e doberturas barradas a clau. A l’entorn de la cort èran sieguts los soldats del Comte que s’alisavan las mostachas amb d’òli per las far lusir e agachavan marridament los paisans.
E, al fons de la cort, dins una cadièra de velós, lo Comte de la barba negra longa longa qu’amb quatre penches, quatre soldats penchenavan de naut en bas.
Lo mai vièlh dels paisans s’encoratgèt e diguèt :
- Sénher Comte, avèm gausat venir fins a vos per vos dire las nòstras malparadas amb totas las bèstias que van al bòsc e son raubadas per la Maschera Micillina.
Atal, entre planhs e sospirs, amb los autres paisans que fasián signe de òc, se li contèt tota aquela vida de paur.
Lo Comte demorèt quiet.
- E nosautres sèm venguts, diguèt lo vièlh, per gausar demandar a la Vòstra Senhoriá un conselh.
Lo Comte demorava quiet.
- E sèm venguts, apondèt, per gausar demandar a la Vòstra Senhoriá la gràcia de nos ajudar, que nos daissèssetz una escòrta de soldats per poder tornar las bèstias a la pastura.
Lo Comte capegèt.
- Se vos daissi los soldats, me cal daissar tanben lo capitani...
Los paisans comencèron de trapar un bocin d’esper.
- Mas me manquèsse lo capitani, faguèt lo Comte, alara, de ser, amb qui poiriái jogar a la quina ?
Los paisans s’agenolhèron :
- Ajudatz-nos, Sénher Comte, per pietat !
A l’entorn, los soldats badalhavan e s’onchavan las mostachas.
Lo Comte capegèt tornarmai e diguèt :
Ieu soi lo Comte e compti per tres
se la Maschera l’ai jamai vista
aquò vòl dire qu’existís pas
Alara los soldats, totjorn badalhant, prenguèron los fusilhs, carguèron la baïoneta e butèron los paisans defòra.
Tornats sus la plaça, los paisans descorats sabián pas de qué far. Mas lo mai vièlh, lo qu’aviá parlat al Comte, diguèt :
- Ara per ara, cal cridar Masino !
Atal, se metèron a escriure una letra a Masino e la mandèron en Africa.
E un ser, mentre èran amassa coma de costuma a l’entorn del fuòc de la plaça, Masino tornèt. Figuratz-vos quina fèsta, las embraçadas, las cantinas de vin caud.
- E ont siás estat ? E de qu’as vist ? E sapièsses coma sèm malaüroses !
Primièr, Masino los daissèt contar, puèi se metèt a contar el meteis.
- En Africa, vegèri canibales que, quand podián pas manjar d’òmes, manjavan cigalas. Dins lo desèrt, vegèri un caluc que, per trobar d’aiga jos tèrra, s’èra daissat d’onglas de dotze mètres. En mar, vegèri un peis amb un solièr e una pantofla que voliá èsser rei dels autres peisses perque los autres peisses avián pas ni solièr ni pantofla. En Sicília, vegèri una femna qu’aviá setanta filhs e pas qu’una padena. A Napoli, vegèri monde que caminavan sens marchar que la charradissa dels autres los butavan en davant. Vegèri qui la vòl negra, vegèri qui la vòl blanca, ne vegèri que pesavan un quintal d’autres leugièrs coma una pluma, ne vegèri fòrça qu’avián paur mas pas tant coma a Pocapaglia. Los paisans se clinèron, vergonhoses, perque Masino, de los tractar de paurucs, aviá tocat just. Mas Masino voliá pas umiliar sos companhs. Se faguèt contar totes los detalhs de l’istòria de la Maschera puèi diguèt :
- Ara, vos vau pausar tres questions e, passat mièjanuèit, trapi la Maschera e la vos torni.
- Demanda, demanda ! Diguèron totes.
La primièra question èra pel perruquièr.
- Quant son venguts te veire aqueste mes ?
Barbas longas e barbas cortas
Barbas doças e barbas tòrtas
Recauquilhs e pels bruts
an tot copat los cisèls mieus
- E ara, a tu sabatièr, quant t’an portat d’esclòps per adobar aqueste mes ?
Fasiái d’esclòps de fusta e de cuèr
plan adobats clavèls per clavèls
fasiái solièrs de seda e de sèrp
mas ara an pas mai de moneda e me pòrtan pas res mai
- Tresena question a tu cordièr : quant de còrdas as vendut aqueste mes ?
Còrdas tòrtas, còrdas filadas
còrdas de palha plan trenadas
còrdas de pots de vim e cordilhs
coma lo braç o coma una agulha
coma lo fèrre o coma lo grais
aqueste mes ai tot vendut
- Va plan, diguèt Masino e s’estirèt al pè del fuòc. Ara me cal dormir doas oras que soi cansat. A mièjanuèit desrevelhatz-me e irai cercar la Maschera.
Se tirèt lo capèl per la cara e se dormiguèt.
Los paisans demorèron quiets fins a mièjanuèit. Crentavan d’alenar per paur de lo desrevelhar. A mièjanuèit Masino se brandiguèt, badalhèt, beguèt un còp de vin caud, escupiguèt tres còps dins lo fuòc, se quilhèt sens agachar digús e s’encaminèt cap al bòsc.
Los paisans demorèron a esperar, agachant lo fuòc venir brasa, la brasa cendre, la cendre negra, fins a quora tornèt Masino.
E qui portava Masino, tirassat per la barba ?
Lo Comte, lo Comte que se plorava, arpatejava, cridava seba.
- Aquí la Maschera ! cridèt Masino.
Puèi sulpic :
- Ont l’avètz lo vin caud ?
Lo Comte, jols uèlhs regassats dels paisans, cercava de se far lo mai pichon possible. Se seguèt per tèrra, tot arrucat coma una mosca dins la fredura.
- Podiá pas èsser un de vosautres que sètz anats totes al perruquièr. Avètz pas alara tant de pel a pèrdre pels bòsques. Puèi i aviá aquelas piadas de cauçaduras gròssas alara que vosautres anatz pèdescauces. E se podiá pas èsser un esperit, que un esperit a pas besonh d’un fum de còrdas per estacar las bèstias raubadas. Mas ont es aquel vin caud ?
Lo Comte, tot tremolant, cercava de s’amagar darrièr la barba que Masino aviá despenchenada e arrancada per lo tirar dels bartasses.
- E cossí fasiá per nos assucar pas que d’un agach ? demandèt un.
- Vos donava un còp sul cap amb un tròç de fusta estropat dins de pelhòts, atal sentissiatz solament un buf, daissava pas de traças e vos desrevelhàvetz lo cap pesuc.
- E las agulhas que se perdiá ? demandèt un autre.
- Las emplegava per s’estacar la barba sul cap coma fan las femnas amb lo pel.
Los paisans avián escotat en silenci, mas quand Masino diguèt :
- Ara, que ne volètz far ? una tempèsta tronèt :
- Lo cal cremar ! Lo cal rasclar ! Lo cal estacar a un espaurugal ! Lo cal metre dins una barrica e lo far redolar ! Lo cal sarrar dins una saca amb sèt gats e sèt cans.
- Pietat ! disiá lo Comte dins un fil de votz.
- Fasètz atal, diguèt Masino. Vos tornarà las bèstias e vos netejarà los estables. E coma li agrada passejar pels bòsques de nuèit, que contunhe a passejar pels bòsques a far de faisses per vosautres. E diretz als mainatges d’amassar pas mai las agulhas que trobaràn per tèrra, que son de la Maschera Millicina que ara, de tot biais, poirà pas mai se’n servir per sa barba e son pel.
E atal se faguèt. Puèi Masino partiguèt pel torn del monde, un torn tan long que li arribèt de far una guèrra après l’autra, totas tan longas que ne venguèt lo provèrbi :
O soldaton de guèrra
mal manjas, dormís per tèrra
Botas polvera dins lo canon
bim-bom !
(Tirat e revirat de Italo Calvino, Fiabe italiane)
Cap comentari:
Publica un comentari a l'entrada